Khuyến cáo khi trẻ chậm nói

Hãy đọc truyện tranh cho bé nghe & chỉ vào các bức hình, hỏi một vài chi tiết giúp bé hiểu và học thêm được một số từ chỉ vị trí.

Theo chuyên viên âm ngữ Nguyễn Thị Hòa, thời điểm những năm tháng đầu đời có vai trò quyết định đối với sự phát triển ngôn ngữ của bé. Ở từng thời kỳ, trẻ có những bước tiến căn bản trong giao thiệp. Bố mẹ cần theo đuôi để có sự thăm khám, can thiệp kịp thời nếu khám phá bất thường ở trẻ.



Trẻ chậm nói có thể do cơ quan thính lực, cơ quan phát âm có vấn đề, do dị tật ở não, một số bệnh lý như triệu chứng Down, trẻ có thể trạng cơ mềm nhão, động kinh thể đặc biệt. Bên cạnh đó, cũng có thể do nguyên nhân về tâm lý, môi trường như trẻ không được tắm mình trong môi trường ngôn ngữ (gia đình quá chiều chuộng hoặc quá bận rộn, bỏ bê không nói chuyện nhiều với trẻ, trẻ xem TV nhiều), đã xảy ra một biến cố nào đó làm tác động đến tâm lý trẻ (thoái lùi, câm nín chọn lựa)...

Nên đưa con đi khám ngôn ngữ khi có các dấu hiệu:

- Trẻ sơ sinh không đáp ứng với âm thanh hoặc không phát ra âm thanh nào.

- Từ 12 đến 24 tháng:

Không sử dụng dáng vẻ, cử chỉ (chỉ & vẫy tay bye bye khi được 12 tháng).

Thích dùng điệu bộ hơn lời nói để giao thiệp khi đến 18 tháng tuổi.

Không bắt chước được âm thanh khi đến 18 tháng tuổi.

Có trở ngại trong việc hiểu & làm theo các đòi hỏi giản đơn.

- Từ 2 tuổi trở lên:

Chỉ có thể bắt chước âm thanh hoặc hành động.

Không phát âm từ hoặc các cụm từ.

Chỉ nói một số âm thanh hoặc từ nào đó lặp đi lặp lại.

Chẳng thể sử dụng ngônngữ nói để giao tiếp, trò chuyện.

Không thể làm theo các hướng dẫn giản đơn.

Có giọng nói khác thường (nghe như giọng mũi hay giọng the thé).

Khó khăn trong việc hiểu.

Nếu thấy trẻ có một trong số những biểu hiện trên, trẻ cần:

- Thăm khám tâm lý để chuẩn đoán nguyên do, có định hướng can thiệp.

- Can thiệp theo nhóm nhiều chức năng: bác sĩ, nhà tâm lý, nhà ngôn ngữ và giảng viên mầm non/ chuyên biệt để giúp bé tiến hóa.

- Vai trò của nhà ngôn ngữ: Đánh giá ngôn ngữ trẻ, xác định khả năng ngôn ngữ, thiết lập mục tiêu, lên kế hoạch can thiệp dài hạn.

Khuyến cáo cha mẹ cần làm để giúp bé chậm nói phát triển ngôn ngữ:

- Tận dụng các tình cảnh thông thường để “nói” và “vừa làm vừa nói” cho bé nghe.

- Tạo ra những âm thanh thú vị và khuyến khích bé bắt chước như tiếng điện thoại, tiếng còi xe, tiếng gà gáy, mèo kêu, chó sủa…

- Tận dụng các tình cảnh đang xảy ra thích hợp giúp bé thốt ra những âm thanh biểu lộ sự vui thích, phấn khích. Khi bé chơi cầu trượt ta phát ra âm thanh của chuyển động: ạ a a á.

- Thậm chí nói với giọng du dương.

- Chơi các trò chơi tạo sự thích thú cho bé: chơi ú òa, chơi làm con khỉ bạnh hàm kêu khẹc khẹc đầu lắc lư khiến trẻ thích thú, chơi vỗ tay, vỗ nhẹ vào đầu kèm theo lời hát có giai điệu…

- Sử dụng cụm từ và câu đơn giản.

- Hát cho trẻ nghe (hát ru, hát trong khi chơi, chuyện trò).

- Đọc các bài đồng dao mà anh chị của trẻ hay đọc hay chơi.

- Hãy tạo những khoảng thời gian vui vẻ. Vì trẻ sẽ tiếp thu tốt nhất khi tham gia vào hoạt động một cách thích chí.

- Hãy cho bé chút thời gian, đợi trẻ nói lại.

- Hãy tỏ ra chăm chú và bộc lộ những dáng vẻ chứng tỏ bố mẹ quan tâm những gì con nói.

- Khi nói chuyện hãy đưa không chỉ thế những từ mới (danh từ, tính từ) & có ý nghĩa hơi giống từ trẻ đã hiểu, đừng đưa quá nhiều nhưng cũng đừng ngại vì trẻ có khả năng hiểu nhiều hơn những gì trẻ sẽ nói ra.

- Thậm chí hãy đưa trẻ đến trước gương để có thể thấy mặt bạn và mặt của trẻ như miệng & lưỡi khi nói.

- Hãy đọc truyện tranh cho bé nghe & chỉ cho các tấm hình, hỏi trẻ một số chi tiết giúp trẻ hiểu & học thêm được một số từ chỉ vị trí (con mèo nằm ở trên hay dưới bàn?).

Tóm lại, phụ huynh cần dành thời gian nói cho bé nghe tất cả những gì đang xảy ra xung quanh bé, trò chuyện đều đặn hàng ngày, nên hát, đọc thơ, múa rối, làm chú hề, nhảy múa tạo sự thích chí cho bé. Lưu ý ghi nhận sự tiến hóa của con dù rất nhỏ, ca ngợi động viên con, tạo dịp may mọi nơi mọi lúc, tin ở con và cho con niềm tin vào bố mẹ.